İş hayatında pek çok çalışan, karşılaştığı haksızlıklar nedeniyle işten ayrılmak istese de, “istifa edersem tazminatımı alamam” korkusuyla haklarını aramaktan çekinmektedir. Oysa yaygın olarak “istifa” olarak bilinen durumların bir kısmı, hukuken “Haklı Nedenle Derhal Fesih” kapsamına girer ve işçiye kıdem tazminatı dahil bir dizi hak tanır.
Haklı Nedenle Fesih Nedir?
4857 sayılı İş Kanunu’nun 24. maddesi ve Yargıtay’ın güncel kararları ışığında, işçinin bazı durumlarda iş sözleşmesini haklı nedenle derhal feshetme hakkı bulunmaktadır. Bu hak, işçiye hem tazminatını hem de diğer alacaklarını koruma imkanı verir.
İşçiye Haklı Fesih Hakkı Veren Temel Durumlar Nelerdir?
- Ücretin Ödenmemesi veya Eksik Ödenmesi
- İş Kanunu’na göre, işveren işçinin ücretini zamanında ve eksiksiz ödemekle yükümlüdür. Sadece maaş değil, fazla mesai, bayram tatili, ikramiye, prim gibi tüm hakedişlerin ödenmemesi işçiye haklı fesih hakkı verir. Ücretin bir kısmının dahi eksik veya geç ödenmesi bu hakkı doğurur.
- SGK Primlerinin Eksik Yatırılması veya Sigortasız Çalıştırma
- Gerçek maaş yerine asgari ücret üzerinden sigorta gösterilmesi ya da hiç sigorta yapılmaması, Yargıtay kararları gereği işçiye derhal fesih ve tazminat hakkı tanır. Çünkü bu durum, işçinin gelecekteki sosyal güvenlik ve emeklilik haklarını zedeler.
- Mobbing (Psikolojik Taciz)
- İşyerinde sistematik şekilde yapılan kötü muamele, aşağılama, yalnızlaştırma, tehdit gibi davranışlar mobbing kapsamında değerlendirilir. Mahkemeler, işçinin mobbing iddiasını destekleyen olguları (e-posta, tanık, sağlık raporu vb.) sunmasını yeterli görmekte; aksini ispat yükünü işverene bırakmaktadır. Mobbing halinde işçi hem kıdem hem de manevi tazminata hak kazanabilir.
- İşverenin Hakaret, İftira ve Onur Kırıcı Davranışları
- İşveren veya vekilinin işçiye ya da aile bireylerine hakaret etmesi, namusa dokunacak ifadelerde bulunması, cinsel taciz ve benzeri onur kırıcı davranışlar Türk İş Kanunu’na göre işçiye haklı fesih hakkı tanır. Ayrıca, işveren işyerinde başka biri tarafından yapılan tacizi önlemekle de yükümlüdür.
- Çalışma Şartlarının Uygulanmaması
- İş sözleşmesinde yer alan çalışma koşullarının (örneğin, terfi sözü, görev tanımı) uygulanmaması ya da değiştirilmeye zorlanması haklı fesih sebebidir. Yargıtay, görev tanımı dışında işlerin dayatılmasını da bu kapsama dahil etmektedir.
- Kişisel Verilerin Korunması ve Özel Hayatın Gizliliği
- Özellikle WhatsApp ve benzeri platformlardaki yazışmaların işveren tarafından hukuka aykırı şekilde elde edilmesi, işçinin özel hayatına müdahale edilmesi olarak değerlendirilir ve haklı fesih gerekçesi sayılır.
Haklı Fesihte Dikkat Edilmesi Gerekenler
- İşçi, yukarıda sayılan durumlardan biriyle karşılaştığında ihbar süresi beklemeden iş sözleşmesini feshedebilir.
- Kıdem tazminatı için en az bir yıl çalışma şartı aranmaktadır.
- Haklı nedenle fesihte işçi ihbar tazminatı alamaz, ancak işverene de ihbar tazminatı ödemez.
- İstifa dilekçesinde fesih gerekçeleri somut deliller ve yasal maddelerle açıkça belirtilmelidir. “Gördüğüm lüzum üzerine istifa ediyorum” gibi genel ifadeler kullanmak tazminat hakkınızı kaybetmenize yol açabilir.
Hak kaybı yaşamamak adına, işten ayrılmadan önce mutlaka bir uzmandan hukuki destek alınması büyük önem taşımaktadır. Unutmayın, haklarınızı bilmek ve yasal yollarla aramak, iş yaşamında güvenle ilerlemenin ilk adımıdır.