Futbolda Disiplin Yargılamaları: Süreçler ve İtiraz Mekanizmaları

Türkiye Futbolunda Disiplin Yargılamalarının İşleyişi ve Hukuki Dayanakları

Futbolda Disiplin Yargılamalarındaki Süreçler

Spor hukuku, kendine özgü kurallar ve işleyişiyle diğer hukuk disiplinlerinden ayrılan bir alandır. Futbol ise, bir olimpiyat sporu olarak bu alanın en önemli dallarından birini oluşturur. Türkiye’de futbolun yönetiminden sorumlu kurum, Türkiye Futbol Federasyonu’dur (TFF). TFF’nin yönetim kurulları, TÜRKİYE FUTBOL FEDERASYONU KURULUŞ VE GÖREVLERİ HAKKINDA KANUN kapsamında oluşturulan Futbol Disiplin Talimatı ile disiplin kurallarını belirlemektedir. Bu talimat, Türk Futbolunda bir ceza kanunu işlevi görür; disiplinin sağlanması amacıyla kurulların oluşumu, çalışma esasları, disiplin ihlallerini oluşturan fiiller, cezalar ve infaz süreçlerini ayrıntılı şekilde düzenler.

Disiplin yargılamaları, ceza yargılamasına benzer temel ilkeleri barındırsa da, kendine has karar mercileri, cezaları, suçları ve süreçleriyle farklılaşır. Talimatta, disiplin cezaları ve suçlar açıkça tanımlanmıştır; bu fiillere ilişkin kimlerin yargılanacağı ve talimatın kapsamı net şekilde belirtilmiştir.

Bu bölümde, disiplin yargı mercilerinin işleyişi, disiplin soruşturma ve kovuşturma süreçleri, itiraz ve savunma hakları ele alınacaktır.

Disiplin Yargılamalarında Savunma Hakkı

Futbolda disiplin yargılamalarında, ceza hukukunda olduğu gibi savunma hakkı mevcuttur. Taraflar, soruşturma ve yargılama sürecinde avukat aracılığıyla temsil edilebilirler. Bu, hukuki güvenceyi ve adil yargılama ilkesini destekleyen önemli bir unsurdur.

Soruşturma Aşaması

Soruşturma aşamasında, TFF Başkanı tarafından görevlendirilen kişiler ya da disiplin müfettişleri disiplin ihlallerini araştırır. Disiplin müfettişlerinin Hukuk Müşavirliği mensubu avukat olması zorunludur. Soruşturmanın başlatılması; Merkez Hakem Kurulu ve Temsilciler Kurulu’nun incelemeleri ve düzenledikleri raporlar doğrultusunda gerçekleşir. Bu raporlarda olayın özeti, tarihi, müsabakanın kategorisi, cezalandırılması istenen kişi ve kulüp isimleri belirtilerek disiplin kuruluna sevk yapılır. Ceza hukukundaki iddianameye benzetilebilecek bu sevk yazısı, disiplin müfettişleri ve hakem raporlarına dayanır.

Yargıtay Ceza Genel Kurulu’nun (2015/592) kararı gereğince, gerçeğe aykırı disiplin sevki veya raporlaması halinde, Türk Ceza Kanunu’nun 267. maddesi kapsamında İftira suçu oluşabilir. Bu nedenle isnatların somut delillere dayanması hukuki bir zorunluluktur.

Disiplin Kurulları ve Görevleri

Disiplin yargılamalarını, farklı düzeylerde oluşturulan disiplin kurulları yürütür. Bunlar; İl Disiplin Kurulları, Amatör Futbol Disiplin Kurulu (AFDK) ve Profesyonel Futbol Disiplin Kurulu (PFDK)’dır.

• İl Disiplin Kurulları: Bulundukları illerde amatör futbol faaliyetleri kapsamında kulüp, futbolcu ve diğer kişilerin fiillerinden doğan disiplin ihlallerini birinci derecede değerlendirir ve karar verir.
• Amatör Futbol Disiplin Kurulu (AFDK): Türkiye birinciliğine varan amatör futbol müsabakalarına katılan kulüpler ile bu kulüplerde görevli futbolcu, yönetici ve diğer kişilerin disiplin ihlallerini ve müsabakalarda görevli hakemlerin disiplin ihlallerini ilk derece olarak karara bağlar. İl Disiplin Kurulları tarafından verilen ve belirli sınırları aşan cezalara yapılan itirazları inceler ve kesin olarak karara bağlar. Ayrıca İl Disiplin Kurulları arasındaki görev ve yetki uyuşmazlıklarını kesin olarak çözümler.
• Profesyonel Futbol Disiplin Kurulu (PFDK): Profesyonel futbol faaliyetleriyle ilgili kulüp, futbolcu, teknik adam, yönetici, müsabaka görevlileri ve diğer profesyonel futbol görevlilerinin disiplin ihlallerini karara bağlar.

Kulüp İçi Disiplin Cezaları

TFF Disiplin Kurulları’nın yanı sıra, kulüplerin de futbolcularına para cezası verme yetkisi bulunmaktadır. Ancak Yargıtay içtihatlarına göre (örn. 3. HD 2021/3131), kulüp içi disiplin talimatının sezon başından en geç bir hafta önce TFF’ye tescil edilmesi, futbolcuya noter veya imza karşılığı tebliğ edilmesi ve verilen para cezasının 15 gün içinde noter kanalıyla bildirilmesi zorunludur (PFSTT m.24). Bu şartlara uyulmadan verilen disiplin cezaları, yargı mercilerince geçersiz sayılmaktadır.

Yargılama Süreci

Disiplin yargılamasında, sevk yazısının sunulmasıyla süreç başlar ve kurul tüm delilleri değerlendirir. Karar aşamasında hakem ve diğer müsabaka görevlilerinin resmi raporları esas alınır. İncelenen olayla sınırlı kalmak kaydıyla, sevk edilmeyen sorumlular hakkında da Disiplin Kurulu doğrudan soruşturma ve yargılama yapabilir. Disiplin kurulları, üç gün içinde kovuşturmayı tamamlayıp karar vermelidir. Müsabaka sırasında meydana gelen olaylarla ilgili hakem kararları disiplin kurulları tarafından değiştirilemez ya da bozulamaz. Disiplin yargısı yalnızca disipline ilişkin olaylar hakkında karar verir.

Futbolda Disiplin Kurulları Kararlarına Karşı İtiraz

İl Disiplin Kurulu kararlarının bir kısmı kesin niteliktedir. Kesin olmayan kararlara karşı ise, karar tarihinden itibaren yedi gün içinde AFDK’ya itiraz edilebilir. Sürekli hak mahrumiyeti cezaları ise itiraz konusu yapılmasa dahi AFDK tarafından kendiliğinden incelenir.

AFDK ve PFDK kararlarına karşı, tebliğ tarihinden itibaren yedi gün içinde TFF Tahkim Kurulu’na itiraz edilebilir. Tahkim Kurulu, sürekli hak mahrumiyeti cezalarını itiraz yapılmasa dahi kendiliğinden inceler. Tahkim Kurulu, futbol faaliyetlerinin disiplinine ilişkin kararlarıyla nihai temyiz merciidir. Tahkim kurulu kararları kesin olup, idari veya yargısal mercilere başvurulamaz.

Futbol disiplin hukuku açısından, ceza hukukunda olduğu gibi yargılamanın yenilenmesi müessesesi de mevcuttur.

İtiraz Mercii Sıralaması

• İl Disiplin Kurulu
• Amatör Futbol Disiplin Kurulu (AFDK) ve Profesyonel Futbol Disiplin Kurulu (PFDK)
• TFF Tahkim Kurulu

Uluslararası Tahkim ve CAS’a Başvuru

Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) tarafından kurulan Spor Tahkim Mahkemesi (CAS)’ne futbol disiplin yargılamalarıyla ilgili doğrudan başvuru yapılamaz. TFF Tahkim Kurulu kararlarına karşı CAS’a başvuru yolu kapalıdır. Ancak Spor Genel Müdürlüğü Tahkim Kurulu’nun kararlarına karşı CAS’a başvuru yapılabilir. Futbol disiplin talimatlarının kanun gibi bağlayıcı olması nedeniyle uluslararası temyiz merci olarak CAS öngörülmemiştir.

Anayasa Mahkemesi’nin ilgili kararı neticesinde, Anayasa’nın 59. maddesine eklenen hükümle spor federasyonlarının spor faaliyetlerinin yönetimine ve disiplinine ilişkin kararlarına karşı yalnızca zorunlu tahkim yoluna başvurulabileceği, tahkim kurulu kararlarının kesin olduğu ve yargı yolunun kapalı olduğu öngörülmüştür.

PFDK ve Tahkim Kurulu tarafından verilen kararlar (örneğin şike veya disiplin ihlali tespitleri), Yargıtay 3. HD (2024/1536) kararı gereğince, bu kararlara bağlı diğer hukuk davalarında (bahis, tazminat vb.) maddi vakıa olarak bağlayıcı kabul edilir.

Sonuç

Futbol disiplin yargılaması; kendine özgü kuralları, hızlı işleyen süreçleri ve Anayasa ile korunan “kesin hüküm” niteliğindeki Tahkim kararlarıyla genel hukuktan ayrılan teknik bir alandır. Bu süreçte, disiplin cezaları ile sözleşmesel cezaların ayrımının doğru yapılması ve savunma hakkının usulüne uygun kullanılması, hak kayıplarının önüne geçilmesi adına hayati önem taşımaktadır. Futbol disiplin talimatlarının bilinmesi ve sürelere dikkat edilmesi elzemdir. Gerek amatör gerekse profesyonel futbolcuların bu alanda hukuki destek almaları yararlarına olacaktır.